Na een taaie, lange strijd tegen CETA treedt op 21 september een uitgeklede versie van dit handels- en investeringsverdrag voorlopig in werking. Dat is vanuit democratisch oogpunt zeer ongewenst, want het creëert al feiten terwijl de parlementen zich nog moeten uitspreken. De tegenstanders maken zich nu op voor campagnes om de ratificatie door de parlementen van de EU-lidstaten te voorkomen. Maar ook om actie te voeren tegen andere handelsverdragen, zoals JEFTA (EU-Japan) en EU-Mercosur, het dienstenakkoord TiSA en de wereldhandelsorganisatie WTO.
Het komende half jaar wordt (weer) flink slag geleverd met de voorstanders van ¨vrijhandel¨. De tegenstanders van CETA bereiden zich nu voor op campagnes om parlementsleden in de Europese lidstaten te vertellen dat ze het verdrag niet moeten ratificeren. Ook wordt alvast gewerkt aan de versterking van verschillende referenda-intiatieven (EU, Nederland en Oostenrijk) die na een eventuele ratificatie meteen in stelling worden gebracht. Alle zeilen worden bijgezet om CETA te torpederen.
In Barcelona komen activisten van verschillende campagnes in november bijeen om drie dagen lang te overleggen en actie te voeren tegen CETA, TTIP, TiSA en andere verdragen tussen de EU en derde landen. En van 10-13 december komen activisten uit Latijnsamerika en de rest van de wereld bijeen in Argentinië (Buenos Aires) om de confrontatie op te zoeken met de WTO die daar weer een ministervergadering houdt. Zij voeren dan actie tegen de ¨vrijhandel¨ van de wereldhandelsorganisatie en laten alternatieven zien die níet uitgaan van plundering en uitbuiting van mens en natuur.
CETA: terugblik
Op 28 oktober vorig jaar tekenden de Europese Raad en de Canadese regering het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA). Op 15 februari dit jaar stemde het Europarlement in met dit verdrag. Omdat het een ´gemengd verdrag´ is, hebben ook de parlementen in de EU-lidstaten het recht om het verdrag te ratificeren – of niet. Pas nadat alle 38 nationale en regionale parlementen CETA hebben geratificeerd, kan het definitief in werking treden.
Tijdens de G20-top in Hamburg maakten de voorzitter van de EU-Commissie Juncker en de Canadese premier Trudeau bekend dat CETA op 21 september voorlopig in werking zal treden. Vanuit democratisch oogpunt is dit natuurlijk zeer ongewenst, want het creëert al feiten terwijl de meeste parlementen zich nog moeten uitspreken over CETA.
Investeringsbescherming op een zijpad
Het gaat overigens over een enigszins uitgeklede versie van CETA. Het betreft ongeveer 90% van de bepalingen voor de uitwisseling van diensten en goederen. Maar uitgezonderd zijn investeringsbescherming en het nieuwe systeem voor investeringstribunalen. De wettelijkheid van de investeringsregeling (ISDS en ICS) moet eerst nog worden vastgesteld door het Europese Hof van Justitie (ECJ). Dat was de voorwaarde die het Waalse parlement (premier Magnette) vorig jaar stelde voor de voortgang van het politieke proces. Het ECJ heeft tenminste 18 maanden de tijd nodig om tot een oordeel te komen. Omdat de Commissie en de Canadese regering haast hadden, hebben ze de integratie van de investeringsregelingen maar op de lange baan geschoven.
Eind vorig jaar bepaalde het Duitse Grondwettelijke Hof dat de voorlopige inwerkingtreding van CETA in principe ongedaan gemaakt kan worden. Tal van lidstaten hebben daarna alvast het recht geclaimd om dat te kunnen doen. Het Duitse Hof moet nog een definitief oordeel vellen over de belangrijkste vragen die de Duitse regering destijds aan haar voorlegde.
Implementatiekwesties
De voorlopige inwerkingtreding van CETA heeft nu dus een datum. Toch zijn nog niet alle implementatiekwesties geregeld die daarvoor nodig zijn. Zo ligt er nog de kwestie van tariefschalen en importquotas voor Europese kaas. Ook zijn Griekse boeren bang dat ze door CETA hun merkbescherming voor feta kwijt zullen raken. En zoals boven al aangehaald vrezen Italiaanse graanproducenten oneerlijke concurrentie door de invoer van goedkoop Canadees graan dat is behandeld met chemicaliën die niet in de EU zijn toegestaan.
Maar er is ook de kwestie van veiligheidstests voor landbouwgiffen als glyfosaat. De EU moet kiezen tussen handelsbelangen en het publieke en wetenschappelijke belang (Aarhus Convention). De vraag is of de studieresultaten van veiligheidstests met pesticiden onder het intellectueel eigendom van bedrijven vallen en dus zijn beschermd en vertrouwelijk? Of vallen ze onder het domein van openbare gezondheids- en milieuinformatie zodat burgers kunnen komen tot ¨geinformeerde¨ keuzes en zodat onafhankelijke onderzoekers de resultaten kunnen checken om te garanderen dat de tests onafhankelijk, objectief en transparant zijn uitgevoerd, zoals de regels voor vermarkting van deze producten voorschrijven?
Daarnaast is er nog gedoe over medicijnen. Een deel van de farmaceutische industrie wil af van de zogenaamde dual-track procesgang waarbij merkbedrijven meerdere keren generische medicijnproducenten voor de rechter kunnen slepen wegens patentinbreuk. Dat leidt tot hogere kosten en grotere risiko´s voor het op de markt brengen van alternatieve medicijnen. Deze zaak is nog steeds niet geregeld, evenmin als die over de uitvoering van clinische tests en administratieve reviews.
De datum voor CETA´s voorlopige inwerkingtreding is dus 21 september. Oorsponkelijk wilde de Europese Commissie de boel al in april afgerond hebben. Maar het politieke proces was trager dan gewenst (denk aan de rol van de Waalse premier Magnette). Daarna werd de inwerkingtreding uitgesteld naar 1 juli. Maar door de trage implementatie was er weer uitstel.
JEFTA: ¨investeringsbescherming¨ en kritiek
Dat de Commissie haast heeft, is duidelijk. Zelfs nog vóór de bekendmaking van de datum van voorlopige inwerkingtreding van CETA presenteerde de Commissie samen met Japan het JEFTA, een handels- en investeringsmodel dat is gebaseerd op hetzelfde TTIP-model. Ook weer een verdrag dat achter gesloten deuren is uit onderhandeld en aan multinationals en grote investeerders te veel macht toebedeelt. Terwijl de EU eerder juist aankondigde te willen streven naar betere handelsverdragen en meer transparantie.
Op 23 juni publiceerde Greenpeace ruim 200 pagina’s aan geheime JEFTA-documenten, zelf hebben de onderhandelaars nauwelijks teksten vrijgegeven. Sinds 2013 waren er 18 geheime onderhandelingsrondes en de onderhandelingen zijn nog niet helemaal afgerond. Zo willen de EU en Japan nog vóóŕ het eind van dit jaar de boel afhebben inclusief investeringsbescherming! Parlementaire ratificatie van JEFTA moet daarna plaatsvinden.
De geheimhouding en de uitsluiting van maatschappelijke organisaties kwam de Commissie op heftige kritiek te staan van vakbonden, boerenorganisaties en Greenpeace. Kort voor de aankondiging van JEFTA begin juli publiceerde Greenpeace Nederland 205 pagina´s van hoofdstukken uit het akkoord. Greenpeace concludeert dat de EU ondanks eerdere beloften wéér niet transparant is geweest. Bovendien blijkt uit de gelekte papieren dat ook de belofte om niet te tornen aan milieustandaards niet is gehouden. De organisatie vindt JEFTA een bedreiging voor onze democratische rechten, onze gezondheid en het milieu. Ook is JEFTA een gemist kans om de uitwisseling van goederen, diensten en ook van ideeën te gebruiken om de wereld verder te openen en te verbinden op een manier die uitgaat van sociale en ecologische doelen die helpen om ons aan de planetaire grenzen te houden. Milieuverdragen, mensenrechtenovereenkomsten en internationale arbeidsnormen die uitgaan van principes van gelijkheid en veranwoordelijkheid tussen de generaties moeten invulling geven aan handelsregels; zij moeten niet worden bedreigd door die regels.
Campact en We Move EU organiseerden kort na de lancering van JEFTA een petitie gericht tegen illegale boskap die het verdrag stimuleert. Ook gaan ze ervan uit dat JEFTA de deur opent voor GMOs en hormoonvlees, en dat het leidt tot de instelling van investeringstribunalen. Door de geheimhouding en uitsluiting van vakbonden tijdens het onderhandelingsproces eisen de Japanse vakbond ZENROREN en Franse bond CGT van de EU en Japan garanties voor onder meer arbeidsrechten en burgerrechten, en de bevestiging van het voorzorgsprincipe. Al in mei eisten de organisatie van kleine boeren en landarbeiders La Vía Campesina en de Japanse Family Farmers Movement (NOUMINREN) de onmiddellijke stopzetting van de onderhandelingen over JEFTA. Zij willen geen vrijhandel waarbij transnatonale bedrijven de regeringen in hun hand hebben maar soevereiniteit als basis voor algemeen voedsel- en landbouwbeleid. ´Vrijhandel´ leidt tot verslechtering van leefomstandigheden van kleine boeren en landarbeiders.
Wat gebeurt er in de verschillende landen?
Letland, Canada en Denmarken: Na de goedkeuring door het Europarlement op 15 februari volgde de goedkeuring door het parlement van Letland (23 februari), Canada (half mei) en Denemarken (1 juni).
Het Spaanse Huis van Afgevaardigden stemde eind juni in met CETA. Voorzover ik kan nagaan moet de Spaanse Senaat er nog over besluiten. De Podemos-partij diende een voorstel in om CETA eerst grondwettelijk te laten toetsen voordat de Senaat er wat over mag zeggen. In de Senaat heeft de ultarrechtse PP een meerderheid.
Onderwijl blijven zo´n 330 Spaanse maatschappelijke organisaties flink druk uitoefenen op de politiek om goedkeuring door de Senaat te voorkomen mocht het daar tot een stemming komen. In Barcelona wordt van 3 tot en met 5 november een ontmoeting georganiseerd voor activisten uit verschillende campagnes rond handels- en investeringsverdragen. Binnenkort meer hierover op www.noalttip.org
Frankrijk: expertcommissie en actie
Op 31 juli bepaalde de Franse Grondwettelijke Raad dat CETA niet strijdig is met de Franse grondwet. Het veegde daarmee alle bezwaren van de tegenstanders van tafel. Volgens de raad tast het investeringstribunaal van CETA níet de sociale en milieu standaarden aan, of de natonale souvereiniteit. Ook zou het voorzorgsprincipe (zoals in 2005 opgenomen in de grondwet) gegarandeerd blijven. En de raad ziet geen reden om de voorlopige inwerkingtreding van CETA af te wijzen. Enerzijds omdat die is gebaseerd op de instemming door het Europarlement op 15 februari en anderzijds omdat het investeringstribunaal er geen onderdeel van uit maakt. De Grondwetsraad acht het verdrag ¨niet onomkeerbaar¨ want het ¨raakt geen van de domeinen die behoren tot de nationale souvereiniteit¨. Bovendien kan de voorlopige inwerkingtreding ongedaan worden gemaakt wanneer ratificatie niet mogelijk blijkt.
Begin mei beloofde Macron zijn uiteindelijke besluit over CETA af te laten hangen van de conclusies van een expertcommissie. Die komt begin september met een verslag over de mogelijke impact van CETA. De CETA-tegenstanders wijzen ondertussen zowel de conclusie van de Grondwetsraad als de samenstelling en de uitgangspunten van de expertcommissie af. Ze gaan door met het bestoken van de Franse politiek.
Italië: protest van boeren. Een Navdanya-conferentie op 10 juli in Rome focuste op de gevolgen van ´vrijhandels´verdragen als CETA op voedsel- en productiesystemen. Gekeken werd vooral naar pesticides en hun negatieve effecten op consumenten en arbeiders. Volgens Vandana Shiva leveren kleine boeren 70% van het wereldwijde voedsel. Maar vele kleine en middelgrote boerenbedrijven worden van de markt geveegd door een handvol grote ondernemingen – bijgenaamd het ¨Gif Kartel¨. Die dwingen hun productiemodel op en verkopen voedsel van lage kwaliteit, besmet met pesticiden en gevaarlijk voor de gezondheid van mens en slecht voor het milieu. Shiva: ¨We kunnen nog steeds de koers veranderen naar een model dat zorg draagt voor de aarde en de biodiversiteit, gebaseerd op een gezonde relatie tussen voedselproducenten en consumenten¨.
Een paar dagen eerder demonstreerden duizenden mensen om de Italiaanse regering te vertellen CETA niet te ratificeren. Volgens boerenorganisaties biedt CETA geen bescherming voor de 291 geografische merkproducten tegen Canadese namaak. De oneerlijke concurrentie uit dit land zal de vermarkting en de image van de echte ´Made in Italy´-producten schaden. Ook maakt CETA de invoer van Canadese durum tarwe en rund- en varkensvlees mogelijk dat is behandeld met schadelijke pesticiden die in de Italië zijn verboden. De demonstranten eisen antwoorden van de regering op de vragen van hen die ongerust zijn over de gevolgen van CETA.
Duitsland: verkiezingsdag actiedag en ‘CETA ongrondwettig’. Op verzoek van Mehr Demokratie, Campact en Foodwatch schreef professor staatsrecht Martin Nettesheim een rapport over CETA. Volgens hem is dit verdrag een gevaar voor de politieke zelfstandigheid van de Europese lidstaten. Onder het mom van buitenlandse handel werden op EU-nivo buitenparlementaire commissies ingesteld en verreikende besluiten genomen zonder voldoende demokratische terugkoppeling in de lidstaten. De nationale parlementen dreigen in belangrijke mate zeggenschap te verliezen op milieu, sociaal en economische terrein.
Nettesheim: ¨Ik acht dit demokratisch gezien inacceptabel. Ongemerkt breidt de EU zijn invloed op de politiek van de lidstaten uit. De bevoegdheid van de EU op het gebied van buitenlandse handel wordt als hevel misbruikt om zo praktisch alle politieke domeinen in de lidstaten te harmoniseren en te reguleren. Deze sluipende afbraak van de demokratie heeft het gevaar in zich dat de frustraties over de EU worden versterkt in plaats van dat er noodzakelijke debatten worden gevoerd over welk Europa de burgers willen¨.
Niet alleen het parlement (Bundestag) maar ook de afvaardiging van de deelstaten (Bundesrat) moeten instemmen met CETA voordat het verdrag door Duitsland geratificeerd kan worden. Op grond van de politieke verhoudingen in de Bundesrat is het goed mogelijk om CETA daar tegen te houden. Dan moeten alle linkse en groene poltici wel tegen CETA gaan stemmen zoals zij hebben beloofd te doen.
Ook loopt de CETA-zaak nog bij het Bundesverfassungsgerichts (Hof voor de Grondwet) en de kans is groot dat die CETA alsnog strijdig met de grondwet acht. Talrijke kwesties bij CETA zijn onvoldoende opgehelderd. Onduidelijk is bijvoorbeeld welke onderdelen van het verdrag onder de jurisdictie van de lidstaten vallen en welke gremia voor welke domeinen de verantwoording dragen. Het rapport van Nettesheim onderstreept dat Duitsland duidelijk moet maken dat het parlement (Bundestag) bij belangrijke besluiten instemmingsrecht claimt. En dat CETA eenzijdig door de Duitse staat kan worden opgezegd indien niet wordt voldaan aan de eigen wetteljke eisen. Prof. Nettesheim is duidelijk: het Bundesverfassungsgericht wordt opgeroepen om grenzen te trekken ten aanzien van het proces van de sluipende verplaatsing van zeggenschap.
Op 9 september zijn er verkiezingen voor de Bundestag. ATTAC en lokale groepen hebben die dag uitgeroepen tot CETA-actiedag. Het verkiezingsthema moet rechtvaardige wereldhandel zijn. CETA, maar ook TTIP (dat nog niet dood is), JEFTA (EU-Japan) en dienstenakkoord TiSA zijn symptomen van fout economisch en handelsbeleid. ATTAC: ¨We hebben geen ´vrijhandel´ nodig en geen beleid dat alleen de grote bedrijven bedient. Nodig is een sociale en ecologische economie en een daarbij behorend rechtvaardig handelsbeleid. Miljoenen hebben niet alleen hun stem laten horen tegen CETA en die andere verdragen, maar ze hebben ook alternatieven geëist. De demokratische partijen moeten die eis omzetten in een beleidswijziging. Dat willen wij¨.
Nederland: actie en referendum. In Nederland is onder meer een coalitie van organisaties actief tegen CETA. Deze coalitie bestaat uit FNV, Greenpeace, Milieudefensie, Consumentenbond, Transnational Institute, Foodwatch, SOMO, Platform ABC en de boerenorganisaties DDB, NMV, NAV en de BD-Vereniging. Ze zijn van mening dat CETA internationale verplichtingen en afspraken op het gebied van arbeid, milieu, dierenwelzijn en volksgezondheid ondermijnt. CETA staat voor deregulering en liberalisering. Multinationals die zich geschaad voelen door democratische besluiten kunnen straks een beroep doen op een rechtssysteem met investeringbescherming (ICS) dat hen bevoordeelt. Eerlijke en duurzame handel kan en moet de norm worden en daar zijn goede regels voor noodzakelijk, aldus een persbericht.
Milieudefensie, één van de deelnemers aan de coalitie, organiseert (lokale) activisten in een campagne tegen CETA. Ze biedt een alternatieve (¨eerlijke en duurzame¨) visie op de bestaande handelsagenda. Ook Greenpeace organiseert activisten. Die organisatie stelde 10 principes op als basis voor een alternatief handelssysteem.
Het Platform TTIP CETA Referendum heeft al veel steunbetuigingen verzameld voor een referendum tegen CETA en vergelijkbare handelsverdragen. De organisatie staat klaar om te beginnen met zo´n referendum. Maar een officiële handtekeningeninzameling kan pas beginnen nadat zowel de Tweede Kamer als Eerste Kamer met CETA hebben ingestemd. Het Platform denkt dat CETA misschien al kort na het zomerreces door de Tweede Kamer wordt behandeld. Behandeling door de Eerste Kamer zal op z’n vroegst eind 2017 zijn. Tegen die tijd moeten er binnen zes weken 300.000 handtekeningen worden ingezameld! De uitslag van dat referendum is natuurlijk ook belangrijk, het kan ook negatief uitvallen. Als het referendum wordt gewonnen omdat de meeste deelnemers CETA afwijzen, dan is het zaak om te zorgen dat de regering de referendumuitkomst respecteert en CETA niet ratificeert. Het Platform kan steun gebruiken, bijvoorbeeld in de vorm van donaties.
Andere referenda
Stop-TTIP, een coalitie van ruim 500 Europese organisaties die campagne en actie voert tegen TTIP and CETA, onderzocht het referendumrecht in de EU-lidstaten. De voorlopige conclusie: in 14 landen bestaat dat recht, maar alleen in Hongarije, Litouwen en Nederland kunnen burgers zo´n referendum zelf starten.
In februari maakte Stop-TTIP bekend dat ruim 562 duizend mensen in Oostenrijk heben getekend tegen CETA, TTIP en TiSA. Veel meer dan nodig is. De stemmen werden bovendien in slechts 1 week tijd opgehaald! Een duidelijk signaal dat handelspolitiek de mensen moet dienen en niet de transnationals. Het Oostenrijkse parlement is opgeroepen om een referendum te organiseren.
Vorig jaar liet de Ierse lobbygroep Uplift weten dat een poll uit wees dat de ruime meerderheid van de Ieren een referendum over TTIP en CETA willen.
Europa: ECI
Op 10 mei oordeelde het Europese Hof van Justitie dat de Europese Commissie ten onrechte een referendumverzoek van Stop-TTIP afwees. De Commissie vond dat het European Citizens’ Initiative (ECI) over ´vrijhandel´ te weinig juridische basis zou hebben en wilde het verzoek niet accepteren. Die onzin is nu dus rechtgezet. De voorbereidingen voor een Europees breed referendum over de inzet van de EU bij ´vrijhandels´besprekingen kunnen doorgaan!
Voor een ECI zijn tenminste 1 miljoen handtekeningen van burgers uit 7 of meer EU-lidstaten nodig. Inmiddels zijn er al ruim 3 miljoen opgehaald. Begin juli heeft de Europese Commissie het European Citizens’ Initiative van Stop-TTIP eindelijk geregistreerd. Het ECI roept de Commissie op om het onderhandelingsmandaat voor TTIP in te trekken en om CETA niet af te ronden. Vanaf nu start de formele collectie van handtekeningen en dat duurt 1 jaar (https://stop-ttip.org). Het heeft ongeveer 3 jaar geduurd na de eerste afwijzing door de EU, maar nu is het dan zover.
Overigens: sinds 2012 zijn er 66 ECIs door verschillende organisaties ingediend. Daarvan werden er 19 meteen door de Commissie afgewezen. Slechts vier ervan – waaronder die van Stop TTIP – verzamelden voldoende handtekeningen. Tot nu toe heeft geen enkele van die 66 ECIs geleid tot wetswijzigingen. Stop-TTIP is vol goede moed dat dat nu wel zal gebeuren.
Lees verder bij de Bron: Konfrontatie
