De politiek van klimaatplundering

Op 8 oktober 2018 werd op tegenovergestelde delen van de wereld een ramp aangekondigd: [leestijd 15-20 minuten]

• In Brazilië, waar de stemmen van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen werden geteld, won Jair Bolsonaro 46% van de stemmen – genoeg om duidelijk te maken dat hij waarschijnlijk drie weken later in de tweede ronde zou gaan winnen.

• In Incheon, Zuid-Korea, maakte het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) de bevindingen van haar speciale rapport openbaar: het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5 °C ‘zou snelle, verreikende en ongekende veranderingen in alle aspecten van de samenleving vereisen’ binnen de huidige generatie.

Het was een gedenkwaardig moment voor intellectueel pessimisme; de jaren die we nodig hebben om te strijden tegen het rechtse nationalisme en om haar  reactionaire klimaatbeleid te verslaan en een verstandige aanpak te volgen, zijn jaren die we niet hebben. Deze twee rampen zullen elkaar in de loop der tijd versterken, zodat de éne ramp het moeilijker maakt om de andere op te lossen.

Aangezien de klimaatverandering reële en veronderstelde sociale noodsituaties aanwakkert en er geen sprake is van een massale politiek van solidaritet klinkt bij veel mensen de op angst gebaseerde roep om middelen voor de ene gemeenschap veilig te stellen tegenover de behoeften van anderen. Natuurlijk waren de halfslachtige maatregelen zoals de akkoorden van Parijs nooit reden voor veel hoop – ook al was de politiek van de wereld die ze creëerde niet uit koers geraakt door de opkomst van rechts nationalisme.

Bolsonaro heeft zich direct gericht op het Amazone regenwoud en de inheemse gemeenschappen die daar wonen. Kort na zijn aantreden tekende hij een decreet dat het beheer van de inheemse reservaten overdroeg aan het ministerie van Landbouw, dat onder controle staat van de belangen van de agro-industrie, hoewel deze stap later in het Congres een tegenslag te verwerken kreeg. Aangemoedigd door zijn verkiezing zijn,  de aanvallen op inheemse gemeenschappen, de illegale houtkap en het inpikken van land door criminele bendes toegenomen, met name in districten die op hem hebben gestemd.

Leden van de regering van Bolsonaro zijn overgegaan tot het verlenen van landbouw- en mijnbouwrechten aan niet-inheemse mensen, met het argument dat dit de inheemse bevolking in staat zal stellen om economisch voordeel te halen uit hun land. Een topadviseur, generaal Augusto Heleno Pereira, verwierp het idee dat het Amazonegebied een werelderfgoed is, riep op tot de ontwikkeling ervan en pleitte ervoor dat ‘Brazilië er iets mee zou moeten doen ten behoeve van Brazilië’.

Het is moeilijk om een duidelijker voorbeeld te vinden van wat David Harvey ‘accumulatie door onteigening’ noemt, waarbij publieke en natuurlijke hulpbronnen worden onteigend met behulp van niet-economische en soms niet-legale middelen, om verdere uitbuiting te vergemakkelijken.

Harvey stelt dat legale, geregulariseerde uitbuiting van arbeiders slechts één van de drijfveren is waarmee kapitaal wordt geaccumuleerd, en dat de voortdurende processen van het kapitalisme ook afhankelijk zijn van wat Marx beschouwde als ‘primitieve accumulatie’, accumulatie van kapitaal door middelen als privatisering van publieke goederen, militaire en paramilitaire toe-eigening, en diefstal.

Harvey gebruikt dit concept in de eerste plaats om de dynamiek van neoliberaal beleid, zoals privatisering en financialisering te analyseren, maar het lijkt evenzeer van toepassing op de juridische en niet-legale inbeslagnames van natuurlijke hulpbronnen door verschillende particuliere belangen (meestal met sterke banden met elementen binnen nationale overheden) in het licht van de klimaatcrisis.

Hulpbronnen plunderen ontmoet klimaatontkenning

De expliciete agenda van Bolsonaro: de natuurlijke hulpbronnen van de wereld plunderen en het voortbestaan en de rijkdom van ‘wij’ versus ‘zij’ in verband met de klimaatverandering verzekeren, is wereldwijd geen uitschieter maar een salvo, aangezien de nationalistische, extreemrechtse benadering van de klimaatverandering samen met de planeet verandert.

Traditioneel eisten klimaatactivisten dat de wereld de ogen opent voor  de realiteit van de klimaatverandering, terwijl klimaatontkenners hun kop in het zand steken. Grote oliemaatschappijen en industriële vervuilers die vroeger de boel moedwillig vertraagden of de ontkenning van de klimaatverandering bevorderden, hebben vandaag de dag de taal van het beperken van milieuschade en de prijs ervan onder het kapitalisme omarmd, terwijl ontkenning het toevluchtsoord is geworden van openlijke revanchisten zoals Donald Trump.

Maar zelfs voor hen is ontkenning een boodschap geworden voor een klein, maar invloedrijk publiek – een rode lap om de basis op te porren, terwijl ze achter hun rug leiding geven aan een op plundering bebaseerde vorm  van accumulatie. Voor veel toonaangevende maatschappelijke groepen die zich in de richting van neofascisme of rechts-nationalisme ontwikkelen, gaat het er bij de confrontatie met de realiteit van klimaatverandering niet zozeer om die tegen te houden, maar om het manoeuvreren met de politieke en economische macht, het veiligstellen van de controle over de hulpbronnen en er meer van in beslag te nemen.

De noodzaak van ‘economische ontwikkeling’ en het vastleggen van controle over hulpbronnen als een manier van argumenteren over het klimaat komt meer in de openbaarheid nu de door de mens veroorzaakte klimaatverandering zich versneld  doorzet.

Bijvoorbeeld: slechts een paar weken vóór het IPCC-rapport uit kwam, gaf de National Highway Traffic Safety Administration, NHTSA (Rijksdienst voor Verkeersveiligheid op de Weg) van de regering-Trump een rapport uit dat op een scenario is gebaseerd dat tegen het jaar 2100 de globale temperatuur met een duizelingwekkende 4 °C zou zijn toegenomen. De reden hiervoor was de ondersteuning van het besluit van Trump om de federale normen voor brandstofefficiency te bevriezen.

De NHTSA realiseerde zich dat het beperken van de klimaatverandering tot 1,5 °C snelle, verreikende en ongekende veranderingen in alle aspecten van de maatschappij zou vereisen – en concludeerde dat, omdat dat natuurlijk niet gaat gebeuren, we net zo goed door kunnen gaan met het verbranden van fossiele brandstoffen, aangezien het totale aandeel van die stijging, veroorzaakt door de relatief zwakke brandstofefficiëntienormen van de VS, klein zijn.

Ook stelde minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo in mei, dat het smelten van het zee-ijs in het Noordpoolgebied geen crisis is, maar een kans voor de handel tussen Azië en het Westen, op voorwaarde dat westerse landen assertief optreden ten opzichte van concurrerende territoriale aanspraken van rivalen als Rusland en China.

Het ministerie van Energie, dat strijdt om een prijs voor het departement dat het meest vastbesloten is om dit tot het uiterste te drijven, ….

Lees verder bij de bron: Grenzeloos