Tien jaar na het uitbreken van de wereldwijde financiële crisis zijn banken in het eurogebied niet hersteld. De Euro Stoxx Financials ligt slechts 40% boven het dieptepunt van maart 2009, ruim onder het niveau van vóór de crisis (figuur 1). De S & P Financials-index in de VS is daarentegen met 320% gestegen.
Het andere lot van Europese en Amerikaanse financiële instellingen zou te wijten kunnen zijn aan de verschillende monetaire en regelgevende crisisbehandelingen van de Europese Centrale Bank (ECB) en de Fed.
Fig. 1: Financiële aandelenprijzen in de VS en het eurogebied
Bron: Thompson Reuters Datastream.
De Fed verlaagde zijn belangrijkste rentetarief sneller dan de ECB (figuur 2) en breidde zijn balans sneller uit via kwantitatieve versoepeling (figuur 3). De Fed liet de referentierentevoet dalen tot een historisch dieptepunt van 0,25% in december 2008. De aankopen van activa door de Fed omvatten risicovolle, gesecuritiseerde hypothecaire leningen, die een financiële inzinking tijdens de crisis hielpen voorkomen. De US Treasury kocht ook meer dan $ 400 miljard aan gesecuritiseerde hypothecaire leningen en bankaandelen onder het Troubled Asset Relief Program (2009-2012). Zo werden de banken gedwongen geherkapitaliseerd. Naarmate de vermogens- en vastgoedprijzen herstelden dankzij het monetaire beleid van de Fed, werden de balansen van banken verder gestabiliseerd.
Daarentegen was de ECB aarzelend om de belangrijkste rentetarieven naar nul te verlagen. De basisherfinancieringsratio raakte alleen de nulgrens in 2015 (figuur 2). Tuimelende banken in de zuidelijke eurolanden en Ierland hebben de staatsschuld opgeblazen, wat uiteindelijk leidde tot de Europese staatsschuldcrisis vanaf 2012. Grootschalige rechtstreekse aankopen van activa die pas begin maart 2015 waren vastgesteld, na de eerste uitbreiding van de ECB-balans via (gerichte) langetermijnfinanciering was geleidelijk verlopen. Van de 8000 miljard euro aan activa-aankopen van de ECB werd 80% toegeschreven aan staatsobligaties (Fed: 47%), waardoor de kwantitatieve versoepeling van de ECB meer lijkt op een reddingsplan voor noodlijdende regeringen dan voor banken.
Fig 2: Belangrijke rentetarieven voor Fed en ECB
Bron: ECB, Federal Reserve Bank of St. Louis.
De grote aankopen van activa van de Fed en de ECB door de kwantitatieve versoepelingsprogramma’s hebben de commerciële banken ertoe bewogen enorme reserves aan te houden bij de centrale banken. De Fed besloot om deze overtollige reserves in 2008 te vergoeden. Met de rentevoet op overtollige reserves die de voorbije jaren is gestegen naar 2,4%, heeft de Fed via dit kanaal 95 miljard dollar overgedragen aan Amerikaanse banken. Daarentegen heeft de ECB sinds 2014 een negatieve rente op handelsdebiteuren (momenteel -0,4%) gehandhaafd, waardoor rente wordt berekend voor overtollige reserves. Duitse banken hebben bijvoorbeeld 20 miljard euro aan de ECB betaald.
De Fed eindigde zijn ultra-losse monetaire beleid eerder dan de ECB. Sinds eind 2015 heeft de Fed langzaam de effectieve federal funds rate verhoogd, die nu 2,3% bedraagt (figuur 2). Omdat de Fed voorzichtig zijn balans verlaagt (die hij in 2016 begon te doen), zijn de langetermijnrente ook gestegen. De Fed heeft de Amerikaanse financiële instellingen dus bevrijd van de last van het voortdurend krimpen van de rentemarges. Zo steeg de nettorentemarge van JP Morgan in 2018 naar 2,38%, ten opzichte van 1,98% in 2017.
Fig 3: Omvang van de Fed en ECB-balansbladen
Bron: ECB, Federal Reserve Bank of St. Louis.
Daarentegen heeft de ECB geen signalen van hogere basisrentetarieven of een vermindering van de enorme belangen van staatsobligaties uitgezonden. Als gevolg hiervan is de rentemarge van Duitse banken bijvoorbeeld gedaald van ongeveer 3,0% in maart 2009 naar 1,8% vandaag. De transformatiemarge tussen de rendementen op 10-jarige Duitse overheidsobligaties en het overnight-geld werd in dezelfde periode teruggebracht van 2,8% tot ongeveer 0,7%. De nettorentewinst van Duitse banken kromp van 66 miljard euro in 2008 tot 28 miljard euro in 2018. Aangezien de belangrijkste rentetarieven van de ECB laag blijven, zullen de rentebaten van banken in het eurogebied naar verwachting verder afnemen.
Op het gebied van regelgeving verhoogde Basel III de kapitaalvereisten in de VS en Europa. Beide regeringen hebben aanvullende maatregelen getroffen om financiële instellingen te reguleren. In de VS heeft de Dodd-Frank Act de wettelijke vereisten aangescherpt, terwijl de Volcker-regel de lucratieve handel voor eigen rekening beperkte. Amerikaanse financiële toezichthouders hebben sinds 2008 541 insolvabele banken gesloten. Recentelijk waren de rapportagevereisten voor bijna alle (maar de grootste) Amerikaanse financiële instellingen echter weer versoepeld. Voor grote instellingen is eigen handel nog indirect mogelijk via marktmaking.
In het eurogebied heeft het Single Supervision Mechanism van de ECB sinds 2014 de 130 grootste financiële instellingen in de eurozone gevolgd. De banken in het eurogebied moeten tot 2023 60 miljard euro in een reddingsfonds voor banken betalen. De EU heeft ook beperkingen opgelegd aan eigendomsrechten. handel die hebben geleid tot een aanzienlijke daling van het effectenbezit. Frequente stresstests door de ECB zijn een last voor de banken in het eurogebied, maar ze hebben al vroeg gedaan om risico’s te identificeren, bijvoorbeeld bij Dexia, BBVA / Garanti, Carige en Banca Monte dei Paschi.
In het eurogebied overleven wankele banken omdat ze worden overeind gehouden door nationale belastinginjecties of via een ondoorzichtig netwerk van reddingsinstellingen zoals EFSF, ANFA, EFSM en ESM. De aankoop van activa door de ECB en het TARGET2-betalingssysteem zijn een quasi onvoorwaardelijk kredietsysteem gebleken: via TARGET2 zijn ongeveer een biljoen euro uitgedeeld aan noodlijdende Zuid-Europese banken, met geleidelijk afgenomen zekerheidsvereisten. Als gevolg hiervan meldt de “Failed Bank Tracker” sinds 2008 slechts 52 faillissementen voor het gehele eurogebied.
Krimpende rentemarges en hoge regelgevingskosten drijven veel kleine banken in fusies. (In Duitsland is het aantal banken sinds 2008 met 12% gedaald). Falende banken worden overgenomen door (nog steeds) solide concurrenten – meestal met de hulp van politici. Het volume slechte leningen in het eurogebied wordt geschat op 650 tot 1.000 miljard euro. In 2018 bedroeg het officieel gerapporteerde aandeel niet-renderende leningen 45% in Griekenland, 12% in Portugal en 10% in Italië (1,3% in de VS). In werkelijkheid kunnen de aandelen groter zijn. Met name in het zuidelijke eurogebied houden de financiering door centrale banken een groeiend aantal zombiemerken aan.
Ten slotte hebben de uiteenlopende rentestanden en de verschillende successen van financiële stabilisatiemaatregelen geleid tot grote kapitaalstromen uit het eurogebied naar de Verenigde Staten. De onopgeloste schuldencrises op het gebied van financiën en overheidsschulden, het verlengde lage rente beleid van de ECB en de druk van de EU op bezuinigingen hebben bijgedragen tot de enorme uitstroom van kapitaal uit het eurogebied (ongeveer twee biljoen euro sinds 2012). Dit heeft de Europese banken en bedrijven verder gedestabiliseerd. Daarentegen hebben de stijgende rentetarieven en het succesvolle financiële stabilisatiebeleid van de Fed grote delen van deze kapitaalstromen naar de VS getrokken, die de kwaliteit van de Amerikaanse kredietportefeuilles hebben versterkt.
Het gevolg is dat het monetaire beleid en het financiële toezicht van de ECB de banken in het eurogebied niet voorbereiden op de komende economische neergang. De ECB kan binnenkort mogelijk banken in het eurogebied stabiliseren door nog grotere effectenaankopen en onvoorwaardelijke kredietverlening. Dit zou neerkomen op progressieve zombificatie, die niets goeds belooft voor economische en politieke instabiliteit in Europa.
Lees verder bij de bron: Zero Hedge
