Overal schuiven mensen zwaarwegende verantwoordelijkheden weg van de persoonlijke morele sfeer naar de al dan niet perverse prikkels van ‘het systeem’.
Hoe ontwerp je instituties zó dat de economie en de samenleving optimaal functioneren? In de mogelijke antwoorden op deze vraag zijn grofweg twee overkoepelende stromingen te onderscheiden: ‘rules-based’ versus ‘principles-based’. In de eerste visie functioneert de economie het best als mensen door slimme regels en prikkels op het juiste pad worden gehouden. In zienswijze twee werkt de economie pas als mensen zelf leren koers te houden. Regels en prikkels zijn secundair. In Nederland zijn we voorstander van sturing op principes. De geest van de wet gaat boven de letter; menselijke moraliteit boven pientere prikkels; eigen verantwoordelijkheid boven het systeem. Tenminste, dat was onze voorkeur.
Niet langer, zo lijkt het. Is het u ook al opgevallen? Steeds vaker zie en hoor ik Nederlanders die zichzelf beschouwen als machteloze slachtoffers van het systeem.
De parlementaire enquête over de Fyra biedt mooie voorbeelden. Neem nou Jan Timmer. De grote Philips-topman, die van 1996 tot 2001 voorzitter was van de raad van commissarissen bij de NS, vertelde de onderzoekscommissie dat de privatisering van de NS ‘de moeder van alle kwaad’ was. Niet de NS, die onder Timmer het veel te hoge bod deed om de hogesnelheidslijn te mogen exploiteren zat fout. Nee, het was het systeem, ‘de privatisering’.
Timmer is de enige niet. Ook Frits Marckmann, die gedurende de aankoop van de Fyra-treinen directeur was van NS Internationaal en Thalys, legt de schuld bij ‘de aanbesteding van de concessie’. De regels van het spel deugden niet, daarom konden Marckmann en Timmer niet het juiste doen.
Altijd goed natuurlijk om oog te hebben voor de omstandigheden, maar dit is wel een vreemde wijze van je verantwoordelijkheid terzijde schuiven: ‘Het was niet mijn schuld, het was de schuld van het systeem.’
MENSELIJKE MORALITEIT GAAT BOVEN PRIKKELS; EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID BOVEN HET SYSTEEM.
Als u erop gaat letten, ziet u het vaker. Nog drie voorbeelden: bestuurders van universiteiten kunnen er niets aan doen dat ze ten prooi vallen aan het ‘rendementsdenken’, dat ze studenten aan hun lot overlaten en hun personeel uitbuiten. Nee, het zijn de ‘perverse prikkels’, het is de manier waarop ‘de overheid’ het spel heeft ingericht.
Voorbeeld twee: meer dan de helft van de gemeenteraadsleden geeft toe ‘te weinig tijd te hebben’ om het politieke werk goed te kunnen doen. Zes van de tien kan ‘dossiers niet meer doorgronden’. Lijkt me onacceptabel. Maar voor het gros van de gemeenteraadsleden is het blijkbaar geen reden iets anders te gaan doen. Nee, ook de onverantwoord hoge werkdruk ligt aan ‘het systeem’.
Een derde illustratie: Toen ik onlangs stelde dat het schandalig was dat publieke instellingen massaal flexwerkers op straat zetten om de na 1 juli door de nieuwe flexwet voorgeschreven ‘transitievergoeding’ te ontduiken, schreven meerdere lezers me dat ik niet zo naïef moest doen. Het was immers ‘rationeel’ dat organisaties hun eigenbelang bewaken. De wetgever had gewoon een onnozele wet gemaakt vol – daar zijn ze weer – ‘perverse prikkels’. De bazen van de publieke instellingen trof geen blaam.
Herkent u de denktrant? Overal schuiven mensen zwaarwegende verantwoordelijkheden weg van de persoonlijke morele sfeer naar de al dan niet perverse prikkels van ‘het systeem’.
Fuck het systeem
Het is een ernstige dwaling. Geen enkele beslisser, bestuurder of professional mag de schuld aan het systeem geven. Wie vindt dat het spel niet deugt, moet niet meespelen. Voor een goed werkende economie hebben we mensen nodig die op basis van hun eigen waarden beslissen over wat deugt en wat niet. Mensen die niet achteraf de schuld aan het systeem geven, maar die wanneer regels en prikkels de verkeerde kant op staan, daartegen in opstand komen. Fuck het systeem.
JDreport.com publiceert verhalen uit een flink aantal andere "onafhankelijke" nieuwsbronnen, blogs en wat al niet meer.
De meningen in dit artikel zijn van de bron en weerspiegelen niet JDreport.com.
Wanneer je voor de eerste keer inlogt met een Social Login-knop, verzamelen wij van je account openbare profielinformatie gedeeld door de Social login provider, op basis van je privacy-instellingen. We krijgen ook je e-mailadres om automatisch een account voor je aan te maken op onze site. Zodra je account is aangemaakt, ben je ingelogd op dit account.
Niet akkoordAkkoord
Maak verbinding met
Ik sta toe om een account aan te maken
Wanneer je voor de eerste keer inlogt met een Social Login-knop, verzamelen wij van je account openbare profielinformatie gedeeld door de Social login provider, op basis van je privacy-instellingen. We krijgen ook je e-mailadres om automatisch een account voor je aan te maken op onze site. Zodra je account is aangemaakt, ben je ingelogd op dit account.
