Met miljardenverslindende marketing propageert de farmaceutische industrie pillen waar ze vooral zelf beter van wordt. Ze schuwt daarbij de misleiding niet, waarschuwt huisarts Hans van der Linde.
De geneesmiddelenmarkt is geen markt. Zo voldoet ze niet aan de gewone wetten van vraag en aanbod. Degene die het product gebruikt, kiest het niet. Degene die het product kiest, betaalt het niet. Degene die het product betaalt, gebruikt het niet. De afzet loopt via de voorschrijfpen van de dokter. Daarop mikt de marketing van de farmaceutische industrie, die het meeste verdient aan nieuwe, gepatenteerde middelen, waarvan ze de prijs eenzijdig kan bepalen.
Wij, artsen, schrijven die nieuwe geneesmiddelen voor. Daar dragen we verantwoordelijkheid voor, maar we worden er zelden op aangesproken. Die nieuwe middelen zijn altijd onbewezen veilig en onbewezen effectief. Pas na toelating tot de markt starten de fase-4-onderzoeken: grote, langlopende onderzoeken waarbij het middel voor de allereerste keer op harde criteria wordt getest, zoals langer en beter leven.
De afgelopen decennia stierven wereldwijd honderdduizenden patiënten door nieuwe geneesmiddelen die nog niet waren onderworpen aan fase-4-onderzoeken. Alleen al door Avandia, een middel tegen suikerziekte, kregen 47.000 mensen een dodelijke hartaanval, stelde een Amerikaanse Senaatscommissie in 2010 vast. Tachtig procent van de Amerikaanse suikerpatiënten en acht procent van hun Nederlandse lotgenoten slikte Avandia toen het in dat jaar van de markt verdween.
Een rechtszaak kwam er niet. Die werd voor 3,7 miljard dollar afgekocht door producent Glaxo, die al een veelvoud van dat bedrag aan dat middel had verdiend.
Misleiding
Bij de fase-4-onderzoeken vallen veel geneesmiddelen door de mand. Veel leed zou patiënten bespaard zijn gebleven, als die onderzoeken vereist waren geweest alvorens een middel op de markt te brengen. De wereldwijde marketing door de farmaceutische industrie maakt gretig gebruik van het tekort aan testgegevens in het begin.
Daarbij schuwt ze misleiding niet. Ze doet ongefundeerde beweringen die door het ontbreken van gegevens niet tegengesproken kunnen worden. Deze manipulatie werkt zo goed dat artsen de nieuwe middelen binnen de kortste keren massaal voorschrijven.
Gelukkig gaan er stemmen op om éérst de fase-4-onderzoeken af te wachten voor een product op de markt toe te laten. De Europese Commissie heeft enkele weken geleden besloten om patiënten met een omgekeerd driehoekje in de bijsluiter te waarschuwen voor producten waarover nog veel onzeker is. Een goede stap.
Farmaceutische bedrijven (en hun lobbyisten) verzetten zich daar fel tegen. Het aantal pillen dat tijdens de patentduur duur verkocht kan worden, zal erdoor dalen.
Onafhankelijke nascholing
Aan de uitwassen van farmamarketing moet een einde komen. Ze schaden de gezondheidszorg en ze jagen de kosten enorm op. Een probaat middel is om nieuwe geneesmiddelen pas toe te laten tot de markt als de fase-4-onderzoeken zijn voltooid. Veel middelen zullen die markt dan nooit bereiken en patiënten worden dan niet meer blootgesteld aan de gevaren van onvoldoende geteste medicijnen. Onjuiste claims gaan tot het verleden behoren omdat meer bekend is over de middelen. De duur van geneesmiddelenpatenten zou kunnen worden verlengd met de tijd benodigd voor fase-4-onderzoek. Dat moet de farmaceutische industrie als muziek in de oren klinken.
Deze maatregel kan alleen wereldwijd worden ingevoerd. Ondertussen moeten wij in Nederland met kracht streven naar afschaffing van het merkwaardige fenomeen dat financieel belanghebbenden onze artsen nascholen. Een door de industrie nageschoolde dokter is een dure dokter die verkeerde dingen leert. De patiënt is de dupe. Daarom moet een onafhankelijke nascholing in het leven worden geroepen.
Zolang die er niet is, moet snel het toezicht op de commerciële nascholing worden verscherpt. Ik zeg dat niet zomaar. Zes jaar was ik lid van het College voor Accreditering Huisartsen, dat de verplichte nascholing beoordeelt op haar wetenschappelijke gehalte. Dat college kampt met zeer beperkte middelen om die taak te vervullen. Toetsing en visitatie kunnen maar marginaal plaatsvinden.
Lees verder via TROUW.
