Participatiewet heeft met volwaardig meedoen niets te maken

Met de komst van de Participatiewet in 2014 worden de Wet Werk en Bijstand (WWB), Wajong en Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) samengevoegd. De wet heeft gevolgen voor honderdduizenden mensen die in de bijstand zitten of een geestelijke dan wel lichamelijke handicap hebben. Zij moeten gedwongen aan de slag, maar hebben vrijwel alleen kans op tijdelijk, eentonig en onderbetaald werk.

De Participatiewet komt in de plaats van de nooit in werking getreden Wet Werken Naar Vermogen (WWNV). De overeenkomsten tussen beide wetten zijn groot en de Participatiewet is door sommigen dan ook betiteld als WWNV 2.0. Ook met de komst van de Participatiewet komt er één ongedeeld maar sterk verlaagd reïntegratiebudget, gericht op “iedereen die in staat is om te werken”.

Loondispensatie

Een belangrijke bron van kritiek op de Participatiewet is dat er voor alle betrokkenen (bijstandsgerechtigden en arbeidsgehandicapten) sprake is van loondispensatie. Door middel van een loonwaardebepaling door het UWV wordt bepaald welk percentage van het minimumloon iemand met een arbeidshandicap waard is. Via loonaanvulling kan het loon dan worden aangevuld tot het minimumloon. In de praktijk zullen velen langdurig minder gaan verdienen, want het minimumloon is een maximum dat slechts na jaren werken kan worden bereikt: dit kan maar liefst zeven jaar duren, en mogelijk zelfs langer want het is nog onzeker of die termijn van zeven jaar weer opnieuw zal gaan beginnen als iemand bij een andere werkgever gaat werken. Omdat vrijwel niemand van de betrokkenen een vaste baan zal kunnen krijgen, zal in dat geval vrijwel niemand ooit het minimumloon gaan verdienen. Zo worden mensen dus niet eens het minimumloon waard geacht. 

Handelswaar

Het gehandicaptenquotum wordt door de FNV als een van de weinige lichtpuntjes binnen de plannen gezien, maar er is ook vrees dat het niet gaat werken. Werkgevers die zich niet aan het quotum houden, hangt een boete van 5 duizend euro per werknemer met arbeidshandicap boven het hoofd. De FNV en cliëntenorganisaties vrezen echter dat dit bedrag door veel werkgevers op de koop toe genomen zal worden. Het ziet er naar uit dat de werkgevers zich bepaald geen zorgen hoeven te maken, want met het quotum kan het nog alle kanten op: de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt voorom het quotum toe te passen op “iedereen die valt onder de toekomstige Participatiewet”, dus ook op bijstandsgerechtigden. Dit is natuurlijk uitermate aantrekkelijk voor de werkgevers: ze kunnen zo gemakkelijk aan het quotum voldoen en hebben ondertussen tegen zeer geringe kosten (loondispensatie, geen aanpassingen werkplek) de beschikking over personeel met een hoge productiviteit.

Mogelijk wordt het quotum verhandelbaar tussen bedrijven of sectoren. In een brief van PvdA-wethouders uit heel Nederland aan staatssecretaris Jetta Klijnsma wordt deze mogelijkheid aanbevolen en een “rigide systeem van boetes” afgewezen. Bedrijven moeten volgens de brief ook aan het quotum kunnen voldoen via detachering door sw-bedrijven, zodat ze de betrokkenen niet in dienst hoeven te nemen. Zo kunnen de arbeidsgehandicapten net als de bijstandsgerechtigden van hot naar her worden gestuurd zonder dat ze daar veel over te vertellen hebben.

Het sw-bedrijf Combiwerk detacheert maar liefst driekwart van de sw-ers. De leiding van het bedrijf heeft zich geheel aangepast aan de eisen van de politiek en de geslonken budgetten. In het jaarverslag van 2011 valt te lezen: “Het vet ging al eerder van de botten; in 2011 was het snijden in de botten.” Voor de sw-ers geldt dan ook nu al vaak dat ze zo hard moeten werken als ze kunnen, terwijl de efficiency steeds verder wordt opgevoerd. De sw-bedrijven lijken zo al helemaal klaar om tegen zo gering mogelijke kosten, dat wil zeggen met zo laag mogelijke opleidings- en begeleidingskosten, de werknemers het reguliere bedrijfsleven in te pompen.

De uitlatingen van Rutger van Krimpen, (tot voor kort) directeur van UW Reïntegratie in Utrecht, zijn nog schaamtelozer. Hij spreekt over de sw-ers die zijn bedrijf detacheert naar onder andere PostNL, DHL en Jumbo als waren het verhandelbare producten. Volgens de directeur hebben de bedrijven veel profijt van de sw-ers vanwege de “gunstige prijs-kwaliteit-verhouding”.

Social return?

Veel mensen met een handicap hoeven dus niet te rekenen op een langdurig dienstverband. Werkgevers worden weliswaar volgens de plannen en ook nu al op allerlei manieren “ontzorgd”, via loondispensatie, no-risk polissen en mobiliteitsbonussen (premiekorting), maar die maatregelen zijn van tijdelijke aard. Voor Wajongers betekent het in de praktijk dat ze vrijwel geen kans maken op het vinden van een vaste baan. Als de subsidies stoppen, dan kunnen ze vertrekken. Een behoorlijk loon zit er ook al niet in, want de Wajongers kunnen gemakkelijk vijf jaar of zelfs langer onder het minimumloon betaald krijgen. De Participatiewet gaat aan deze dingen niets veranderen en pakt hen ook nog eens het recht op studiefaciliteiten af. En zo worden ze onder de Participatiewet verplicht om zonder enig vooruitzicht van onderbetaalde baan naar onderbetaalde baan te hobbelen met het gevoel dat ze uiteindelijk nergens welkom zijn.

Mensen in de bijstand en arbeidsgehandicapten wordt steeds dwingender voorgehouden dat ze ook maar eens voor hun geld moeten gaan werken, maar zowel de overheid als bedrijven willen vooral geen geld uitgeven aan de participatie van mensen op de arbeidsmarkt. Deze ongerijmdheid zorgt ervoor dat de betrokkenen van twee kanten gemangeld worden. Enerzijds worden ze opgejaagd richting de arbeidsmarkt, anderzijds worden ze er ook weer net zo makkelijk afgeschopt. Omdat ze vanwege hun positie geen enkele kans maken op fatsoenlijk werk, moeten ze genoegen nemen met wat hen wordt voorgeschoteld zonder arbeidsrechten en normale beloning.

via Doorbraak.eu.

Foto via mystic_mabel