EU-commissaris Frans Timmermans wil de zwaarste procedure tegen polen inzetten om het land op het rechte pad te dwingen. Hij vraagt de lidstaten en het europees parlement in te stemmen met het activeren van artikel 7 uit het EU-verdrag. Dit artikel kan ertoe leiden dat Polen zijn stemrecht in de EU tijdelijk wordt ontnomen.

Nooit eerder is een EU-land bedreigd met deze zogenoemde ‘nucleaire optie’. Het besluit van de europese commissie komt na twee jaar vergeefse pogingen om met Polen in dialoog te gaan over wetswijzigingen die volgens Brussel de democratische rechtsstaat bedreigen.

Hoe werkt artikel 7 van het EU-verdrag?

De Europese Commissie stelt voor artikel 7 van het EU-verdrag te activeren tegen Polen vanwege het onder politieke controle brengen van de rechterlijke macht. De procedure, die nog nooit is gebruikt en bekendstaat als de ‘nucleaire optie’, kan er uiteindelijk toe leiden dat het stemrecht van het land in de EU-ministerraden wordt opgeschort, maar daar zijn nog veel stappen voor nodig.

De eerste stap is dat het Europees Parlement en vier vijfde van de lidstaten (Polen niet meegeteld) moeten vaststellen dat er een ,,duidelijk gevaar’’ is dat Polen de Europese waarden ernstig schendt. De EU-landen kunnen vervolgens aanbevelingen doen.

Fase twee gaat in als volgens de Europese Raad van regeringsleiders sprake is van ,,ernstige en voortdurende schending’’ van de Europese waarden. Hier moeten alle lidstaten (met uitzondering van Polen) mee instemmen. De kans dat dit gebeurt is klein, aangezien Hongarije de kant van de nationalistische regering in Warschau lijkt te kiezen.

In de daaropvolgende fase kunnen de lidstaten Polen van bepaalde rechten ontdoen, waaronder het stemrecht in EU-vergaderingen. Hiervoor is een gekwalificeerde meerderheid nodig, wat neerkomt op 72 procent van de lidstaten die meedoen aan de stemming. De voorstemmers moeten gezamenlijk wel 65 procent van de bevolking vertegenwoordigen.