In het ‘Vrije Westen’ kun je niet zomaar door de overheid bestraft worden. Je bent onschuldig tot het tegendeel wettig en overtuigend is bewezen. Dat is tenminste wat veel mensen denken. De realiteit is anders, want zonder tussenkomst van de rechter en zonder overtuigend bewijs kunnen overheidsorganen boetes opleggen.
Deze bevoegdheid geldt ook voor het UWV en sinds de invoering in 2013 van de ‘Fraudewet’, die van de meest brave mensen nog criminelen maakt, strooit het kwistiger met boetes dan ooit. Protesteren kan, maar kost tijd. Je gelijk aantonen is lastig. Niet zelden vinden betrokkenen pas gehoor als ze na lang procederen voor de rechter staan. Tot die tijd worden ze geacht schuldig te zijn en moeten ze betalen.
Lees ook:
De Fraudewet faalt – tienduizenden boetes blijken onterecht
Als je om welke reden dan ook teveel uitkering ontvangt moet dat bedrag worden terugbetaald aan het UWV. Dit is meestal geen probleem. Maar daarnaast mag het UWV door de Fraudewet hele hoge boetes opleggen, ook als de fout bij hen ligt. Om dit mogelijk te maken heeft het parlement het begrip ‘uitkeringsfraude’ aangepast, zodat opzet geen rol meer speelt bij het uitdelen van boetes.
Uit onderzoek van de Nationale ombudsman is gebleken dat het UWV geen echte fraude opspoort, maar voornamelijk aast op onschuldige fouten en vergissingen, die niet zelden worden veroorzaakt door het UWV zelf.
Bestuurlijke boete
De sancties die het UWV oplegt zijn bestuurlijke boetes. De bestuurlijke of administratieve boete valt onder het bestuursrecht, niet onder het strafrecht. De strafrechter komt er niet aan te pas.
In 2013 legde het UWV 17.705 fraudewetboetes op met een gemiddelde hoogte van €1072 (jaarverslag 2013).
Het opleggen van een sanctie verloopt bij het UWV anders dan binnen het strafrecht. In het strafrecht legt in beginsel de rechter de boete op. Het OM onderzoekt de feiten, en pas als de strafrechter overtuigd is wordt iemand schuldig bevonden en kan een straf worden opgelegd.
Bij een bestuurlijke boete is dat andersom. De medewerkers van het UWV kunnen naar eigen goeddunken een sanctie opleggen. De boetebeslissing heeft het vermoeden van rechtmatigheid, ongeacht de motivering of bewijsvoering.
Je bent verplicht de boete te voldoen, ook als deze onterecht is. De bestuursrechter komt alleen in beeld als je zelf actie onderneemt door tijdig juridische procedures te starten. Pas achteraf kan de rechter constateren dat de boete onrechtmatig is.
In het strafrecht ben je onschuldig tot het tegendeel bewezen is.
In het bestuursrecht ben je schuldig tot je zelf het tegendeel bewijst.
Bezwaar en beroep
Voordat je naar de rechter kunt, moet je eerst bij het UWV een bezwaarprocedure doorlopen. Het spreekt voor zich dat bezwaarschriften vaak worden afgewezen. De slager keurt zijn eigen vlees.
In 2013 verklaarde het UWV 11% van de bezwaarschriften m.b.t. de Fraudewet gegrond (jaarverslag 2013).
De vervolgstap naar de rechter wordt maar zelden gemaakt. Het is een tijdrovende procedure en veel slachtoffers hebben het idee dat ze geen schijn van kans maken tegen het almachtige UWV. Degenen die wel naar de rechtbank stappen zien in vrijwel alle gevallen dat de opgelegde boete fors wordt gematigd.
Ontmoedigingsbeleid
Zodra het UWV een boete heeft opgelegd, begint het onnmiddellijk met de (maandelijkse) incasso. Met de afhandeling van eventueel bezwaar en beroep daarentegen wordt totaal geen haast gemaakt. Het kan rustig een jaar duren voordat de boete wordt teruggedraait of gematigd.
De medewerkers van het UWV zien het liefst dat mensen gewoon betalen en niet protesteren, zodat hun boetetargets niet in gevaar komen. Het UWV ventileert één boodschap: “Betalen, anders volgt beslaglegging.”
Standaardtekst UWV:
“Betaalt u het maandelijkse termijnbedrag nu of in een volgende maand niet op tijd? Dan vervalt deze betalingsregeling meteen. U moet dan het bedrag dat u op dat moment nog schuldig bent, in één keer aan UWV terugbetalen. Daarvoor kunnen wij eventueel een deurwaarder inschakelen. De kosten van de deurwaarder komen voor uw rekening. Behalve verschillende soorten kosten moet u dan rente betalen over het bedrag van uw schuld.”
Het hele uitvoeringsproces is door het UWV zorgvuldig in stukjes gehakt en over tal van afdelingen verspreid, waardoor gedupeerden altijd net aan het verkeerde loket staat.
Een gesprek van mens tot mens is niet mogelijk, slechts een ellenlange procedure, terwijl betrokkenen juist behoefte hebben aan uitleg. Ze zijn vaak totaal onverwacht geconfronteerd met beschuldigingen van fraude en kunnen amper wijs worden uit alle brieven die ze ontvangen.
“Eigenlijk moet elke werkloze een privé-advocaat erbij hebben om alle brieven uit elkaar te houden.” – Meester Visser
Veel mensen raken moegestreden en hebben geen enkel vertrouwen meer in een goede afloop. Ze voelen zich in de val gelokt en zijn bang dat het UWV hen door middel van juridische trucs nog meer ellende zal aandoen.
Als de regels niet duidelijk zijn, de website niet werkt en het UWV erop gespitst is je te pakken, probeer dan maar eens om geen fouten te maken. Dat lukt je niet, zo ondervinden veel mensen.
Bewijs verzamelen
Een ander probleem is het verzamelen van bewijs. Medewerkers zetten afspraken niet graag zwart op wit. Ze doen mondelinge toezeggen als: “Bedankt voor uw melding, u hoeft niets te doen, de fout wordt automatisch gecorrigeerd,” maar intussen wordt er helemaal niets recht gezet of krijg je na correctie alsnog een boete.
“Het UWV is een zinloze organisatie, waar ambtenaren elkaar tegenspreken, gesprekken niet zwart op wit willen zetten omdat je er rechten aan zou kunnen ontlenen.”
Uit: Het ergste aan werkloos zijn is het wantrouwen (Trouw 22-02-14)
Als het UWV mondelinge afspraken ontkent is het lastig om je gelijk te bewijzen. De Centrale Raad van Beroep oordeelt standaard dat het UWV niet verantwoordelijk is voor het juist registreren van telefoongesprekken:
“Het risico dat telefonisch doorgegeven feiten en omstandigheden niet of op onjuiste wijze door gedaagde [UWV] worden verwerkt, alsmede dat (de inhoud van) een telefoongesprek met een medewerker van gedaagde niet wordt geregistreerd, komt naar het oordeel van de Raad voor rekening van appellant [cliënt].”
De enige manier om te bewijzen dat er mondelingen afspraken zijn gemaakt is door het gesprek op te nemen. Zowel het UWV als de ombudman proberen dit te ontmoedigen. De ombudsman stelde daartoe zelfs nadelige spelregels op.
Medewerkers van het UWV worden niet bestraft als ze liegen of zaken verzwijgen. Een klacht indienen of aangifte doen heeft geen enkele zin. Medewerkers die te betrokken zijn of mensen op hun rechten wijzen zijn niet zeker van hun baan bij het UWV.
Onbetrouwbaar UWV
Gezien het bovenstaande is het onbegrijpelijk dat we het UWV de bevoegdheid hebben gegeven om boetes op te leggen. De kans dat iemand daadwerkelijk fraudeert is veel kleiner dan de kans dat een UWV-medewerker een onterechte boete oplegt.
De ombudsman concludeert dat boetes voor uitkeringsfraude naar schatting in 70% van de gevallen worden opgelegd aan mensen die geen frauduleuze intenties hebben.
In de praktijk maakt het maar weinig uit of je schuldig bent of niet. Veel slachtoffers betalen maar gewoon, want als je protesteert raak je alleen maar verder verstrikt in het bureaucratische web van het UWV.
Lees verder via UWVreselijk
Rechterlijke uitspraak fraudewet. (#Boete gematigd.) Kent u al deze wetten? http://t.co/1w6bPEw6u6 pic.twitter.com/kYY33VtIqb
— UWVreselijk (@UWVreselijk) February 20, 2015
