De inwoners van de lidstaten in de eurozone staat wellicht een fijne verrassing te wachten: geld op hun rekening van de Europese Centrale Bank. Het zou een ultieme poging zijn van de ECB om consumenten aan te zetten tot kopen, zodat de economie weer een boost krijgt. De ECB-hoofdeconoom Peter Praet zei afgelopen vrijdag tegen een Italiaanse krant niet uit te sluiten dat de ECB geld gaat overmaken naar burgers.
ECB-president Mario Draghi kondigde onlangs voor de zoveelste keer een renteverlaging en een extra opkoopprogramma van obligaties aan. Wanneer dat allemaal niet werkt komt het uitdelen van gratis geld, helikoptergeld als serieuze optie in zicht.
Bij deflatie geldt het tegenovergestelde. De prijzen in de winkels dalen en op termijn dalen ook de inkomens. Consumenten stellen dure aankopen uit omdat die volgende week goedkoper zijn, en volgende maand nóg goedkoper. En niet alleen consumenten stellen uit, ook bedrijven. Zo’n tijdelijke koopstop zou een ramp betekenen voor de economie. De Europese Centrale Bank wil die situatie koste wat kost voorkomen.
Economen vrezen inmiddels deflatie. Dat betekent dat geld langzaam meer waard wordt. We zijn inflatie gewend: dan vermindert de waarde van een munt waardoor de prijzen stijgen. Ook je inkomen stijgt bij inflatie elk jaar een beetje.
Gratis geld uitdelen aan inwoners, helikoptergeld, is een uiterste instrument waar veel economen van gruwen. Zo is de Duitse bankpresident Jens Weidmann mordicus tegen. Hij waarschuwde afgelopen weekend voor de uiterste optie van helikoptergeld. Het zal de eurozone en zijn belastingbetalers duur komen te staan, aldus de Duitser. Hij is echter maar een van de 19 nationale bankpresidenten die onder bankpresident Draghi vallen. De Italiaan heeft al brede steun voor zijn huidige verregaande opkoopprogramma (behalve van de Duitse en Nederlandse bankpresidenten) en voor helikoptergeld krijgt hij die steun waarschijnlijk weer.
Het Financieele Dagblad beschreef onlangs de drie manieren waarop de ECB het helikoptergeld kan uitdelen. Stel dat de ECB naar alle 336 miljoen burgers €1000 overmaakt, dan kost dat €336 miljard. De bank in Frankfurt kan iedere burger een cheque sturen. Dat is de simpelste en meest rechtstreekse manier.
De derde wijze van gratis geld rondstrooien kan via de banken.
De ECB verstrekt in dat geval de banken het geld die het vervolgens weer uitdelen onder hun klanten. Ook voor deze manier is een verdragswijziging nodig, maar dan zou het kunnen.De tweede route voor helikoptergeld loopt via de overheid. Het geld wordt dan gratis aan de nationale centrale banken geleend die dan weer cheques uitdelen onder de burgers. Nadeel is dat deze wijze strikt verboden is volgens het Europese Verdrag. Aanpassing van de regels duurt jaren.
Het lijkt mooi, ‘gratis’ geld aan alle 336 miljoen inwoners van de eurozone, van Italië tot aan Finland. Gratis geld bestaat echter niet. De rekening komt uiteindelijk bij de nationale overheden. En aangezien het geld via de belastingen later weer terugkeert naar de nationale schatkisten, lijkt het eerder een herverdeling die zijn weerga niet kent.